Open house: nieuwe kansen, geen Haarlemmerolie

Door Erik Plas
Gepubliceerd op 29.04.2019

Het begrip komt steeds vaker voorbij: open house. Wat is het (niet) en welke gevolgen heeft het?

Open house is een inkoopmodel waarbij de initiatiefnemer (zoals een gemeente) wel randvoorwaarden en (minimum)eisen stelt aan aanbieders, maar geen keuze maakt tussen die aanbieders. Elke aanbieder die voldoet, mag toetreden. Het systeem staat vaak permanent open, hoewel tijdelijke afsluiting ook is geaccepteerd. De keuze voor een aanbieder wordt door de begunstigde (zoals een burger) gemaakt. Door deze rolverdeling valt open house buiten de regels van de Europese aanbestedingsrichtlijnen.

Het model wordt dus toegepast in driehoeksrelaties. In Nederland is open house vooral populair in het sociaal domein. Het is daar echter niet toe beperkt. Een bekende Europese uitspraak over open house (het Tirkkonen-arrest, C-9/17) ging bijvoorbeeld over landbouwadviesdiensten. Denk bijvoorbeeld ook aan vervoersdiensten.

Een voordeel van dit model is de mate van flexibiliteit. In een open house-systeem bestaat vaak meer ruimte voor foutherstel en het doorvoeren van wijzigingen. Die flexibiliteit heeft echter ook keerzijdes:

1. Doordat de initiatiefnemer geen keuze mag maken, kan hij de groep aanbieders alleen controleren via de eisen en voorwaarden die hij stelt. Wil hij een grotere mate van controle, dan ligt het organiseren van een aanbesteding meer in de rede.

2. Aanbieders hebben geen toegang tot de specifieke beschermingsregels uit de Europese aanbestedingsrichtlijnen, zoals die over de proportionaliteit van de (contract)voorwaarden. Natuurlijk kan een beroep worden gedaan op algemene, open rechtsnormen. Maar dat blijkt vaak een lastiger hobbel dan een concreet gebod of verbod. Daarbij komt dat bij de rechtbanken vaak minder kennis aanwezig is van een specifieke branche. Kennis die bij een instantie als de Commissie van Aanbestedingsexperts sneller voorhanden is.

Bij open house verschuift ook de wijze van mededinging en marktwerking. In een aanbesteding ligt de focus van een marktpartij in eerste instantie op het overtuigen van de aanbestedende dienst. In een open house dient hij de eindgebruiker blijvend te overtuigen. Die eindgebruiker heeft zodoende een veel prominentere (machts)positie. Dat vraagt een andere inhoudelijke en communicatieve aanpak.

Wil je als ondernemer meedoen aan een open house, denk dan eens na over de volgende punten:

1. Vind je de voorwaarden waaronder wordt gecontracteerd, duidelijk en acceptabel? Zo nee, wat zijn de aanpassingsmogelijkheden?

2. Hoe ga je jouw product of dienst zo goed mogelijk in de markt zetten? Je spreekt een andere doelgroep aan. En doordat jouw concurrenten precies hetzelfde doen, zul je je ten opzichte van veel meer partijen moeten onderscheiden dan in een aanbesteed contract. Waarom zou een burger voor jou kiezen?

Een open house is niet perfect. Het biedt voordelen ten opzichte van een klassieke aanbesteding, maar er kleven ook wat nadelen aan. Maak gebruik van die voordelen en pak die kansen, maar blijf kritisch!

nAAR OVERZICHT PUBLICATIES >