Rechtsbescherming bij aanbestedingen wordt fors verbeterd!
Op 12 februari jl. heeft de staatsecretaris van Economische Zaken maatregelen aangekondigd voor verbeterde rechtsbescherming in aanbestedingen (link). Dit pakket versterkt de positie van ondernemers. Voor aanbestedende diensten is het zaak hun planning en werkwijze hier tijdig op in te richten.
Rechtsverwerkingsclausules
Er wordt paal en perk worden gesteld aan de extreme toepassing van rechtsverwerkingsclausules. Hiervoor wordt hoofdstuk 4 Gids Proportionaliteit herzien. Zo wordt het disproportioneel geacht het niet stellen van een vraag automatisch te laten leiden tot verval van recht. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor bepalingen die het aanhangig maken van een procedure beperken. Ook kan het proportioneel zijn te laat ingediende vragen alsnog te beantwoorden.
Klachtenafhandeling
De klachtenafhandeling wordt op meerdere punten onder handen genomen. Zo wordt het instellen van een onafhankelijk klachtenloket verplicht gesteld. Wel blijft het voor aanbestedende diensten mogelijk een gezamenlijk of regionaal klachtenloket in te stellen. Het loket dient te voldoen aan minimumeisen.
Klachten over “het design” van de aanbesteding hebben opschortende werking. De aanbestedende dienst heeft zelf invloed op duur van de vertraging: hoe sneller de klachtafhandeling, hoe korter de onderbreking. De staatssecretaris definieert echter niet wat zij bedoelt met “het design”. Zijn dat alleen klachten over het onvoldoende bepaald zijn van het voorwerp van de opdracht, of bijvoorbeeld ook over de proportionaliteit van geschiktheidseisen? Wij zouden menen dat ook dat laatste er onder valt.
Klachten tegen een selectie- of gunningsbeslissing dienen in principe eerst bij de aanbestedende dienst kenbaar worden gemaakt. Pa daarna kunnen ze worden ingediend bij het klachtenloket. Bij klachten over een gunningsbeslissing wordt de wettelijke standstill-termijn (periode dat contract nog niet gesloten mag worden) bij Europese aanbestedingen opgeschort. Daarbij zal wettelijk bepaald worden uit hoeveel dagen de standstill-termijn minimaal nog moet bestaan na afhandeling van de tijdig ingediende klacht. Op eventuele regels voor selectiebeslissingen komt de staatssecretaris later terug.
De rol van de Commissie van Aanbestedingsexperts wordt verstevigd. Een aanbestedingsprocedure wordt met 14 dagen opgeschort als de CvAE een designklacht in behandeling neemt. Over het in behandeling nemen beslist de CvAE binnen twee werkdagen. Alleen op grond van goed gemotiveerde redenen van algemeen belang kan de aanbestedende dienst onder die opschortende werking uitkomen. Ligt er na 14 dagen geen advies, dan kan de aanbestedende dienst door met de procedure. De adviezen van de CvAE blijven niet-bindend, maar een afwijking ervan dient te worden gemotiveerd.
Toegang tot de rechter
Op dit moment heeft een vordering tot vernietiging van een overeenkomst vanwege fouten in de aanbesteding weinig kans van slagen. Dat geldt ook voor de schorsing van de uitvoering. Door een nieuwe vernietigingsgrond in de wet op te nemen wordt die kans om succesvol in te grijpen in gesloten contracten wat vergroot: ook de grove schending van de regels van de Aanbestedingswet kan tot vernietiging gaan leiden. Die mogelijkheid bestond eerder al in de jurisprudentie, maar de Hoge Raad zette daar in 2016 een streep door. Terug van weggeweest dus. Er komt echter geen verbod om te gunnen in afwachting van de uitkomst van een hoger beroep nadat een kort geding doorlopen is. Dit vanwege het risico op flinke vertragingen, de rechtsonzekerheid van de winnaar en de opeenstapeling van opschortende termijnen.
Verscherping motiveringsplicht
Hoewel de Aanbestedingswet al de nodige handvatten geeft inzake de motiveringsverplichtingen bij gunningsbeslissingen, wordt daar in de praktijk soms summier invulling aan gegeven. De rechtspraak op dit punt wisselt ook wel. Die motiveringsverplichtingen worden daarom aangescherpt. De staatssecretaris laat zich er echter nog niet over uit wat die aanscherping precies zal inhouden, noch wat de gevolgen zullen zijn voor de motiveringsverplichtingen bij selectiebeslissingen.
Slot
Al met al een stevig pakket aan maatregelen. Binnenkort wordt er meer bekend wanneer deze wijzigingen van kracht worden. Dat biedt aanbestedende diensten en marktpartijen de gelegenheid zich hierop voor te bereiden.
Vragen naar aanleiding van deze update? Neem contact op met Liesbeth Haverkort (0570 – 75 80 04 / liesbeth.haverkort@infense.nl) of Erik Plas (0570 – 75 80 08 / erik.plas@infense.nl).
Naar overzicht actueel >